Rzeczywistość rozszerzona w bibliotece – nowy wymiar czytelnictwa i edukacji

Biblioteki od wieków są skarbnicami wiedzy i kultury, jednak wraz z rozwojem nowych technologii ich rola dynamicznie się zmienia. Jednym z innowacyjnych narzędzi, wykorzystywanym również w bibliotekach jest rzeczywistość rozszerzona AR (ang. Augmented Reality). Tworzone są biblioteczne aplikacje wykorzystujące tę technologię, przeznaczone dla użytkowników biblioteki i jej pracowników.

Czym jest rzeczywistość rozszerzona?

Rzeczywistość rozszerzona (AR) to technologia łącząca świat rzeczywisty z generowanym komputerowo. W podstawowej wersji pozwala na odtworzenie filmu, animacji lub dźwięku za pomocą odpowiedniej aplikacji i urządzenia (np. tabletu lub smartfona) po skierowaniu kamery na znacznik wyzwalający multimedialną treść. Znacznik, tzw. marker, to element graficzny – może to być obraz, zdjęcie, napis lub inny obiekt – który aktywuje określone materiały, takie jak film, animacja, plik audio czy pokaz slajdów. W bardziej zaawansowanej formie rozszerzona rzeczywistość umożliwia interakcję z cyfrowo wygenerowanym obrazem lub obiektem 3D. Na przykład wirtualna postać na ekranie może reagować na dotyk, gesty użytkownika czy zadawane pytania. Najczęściej AR wykorzystuje obraz z kamery, na który w czasie rzeczywistym nakładana jest grafika 3D. Użytkownik korzystający z półprzezroczystych okularów AR może jednocześnie obserwować otaczającą go rzeczywistość oraz komputerowo wygenerowane elementy, które zostają na nią nałożone. Dzięki smartfonom, tabletom lub specjalnym okularom AR użytkownicy mogą zobaczyć dodatkowe treści pojawiające się na realnych obiektach. Mogą to być teksty, grafiki 3D, animacje czy dźwięki wzbogacające odbiór informacji. Istnieją także rozwiązania, które rozszerzają rzeczywistość, oparte wyłącznie na dźwięku. Rzeczywistość rozszerzona nie wprowadza do odrębnego świata, lecz uzupełnia obecny o nowe elementy. AR nie wymaga tworzenia nowych materiałów – wystarczy zainstalować odpowiednie oprogramowanie, które pozwala korzystać z już istniejących zasobów. W rozszerzonej rzeczywistości na obraz rzeczywisty nakładane są interaktywne warstwy, które umożliwiają wzbogacenie go o dodatkowe treści, takie jak zdjęcia, filmy czy informacje o oglądanych obiektach, np. książkach czy wydarzeniach bibliotecznych. Ponadto aplikacje mobilne wykorzystujące AR potrafią rozpoznawać statyczne obiekty i proponować użytkownikowi interaktywne działania dopasowane do kontekstu.

Zastosowanie rzeczywistości rozszerzonej w bibliotece. Interaktywne książki.

AR wykorzystywana z powodzeniem w medycynie i architekturze znalazła zastosowanie również w bibliotekach. Technologia ta w bibliotece to wciąż nowy temat, który wzbudza wiele emocji. Pojawiają się coraz to nowsze aplikacje, które można wykorzystywać również w bibliotekach. Dzięki kreatywnym pomysłom elementy informacyjne, materiały do lekcji bibliotecznych lub materiały promocyjne przedstawiane są w ciekawy sposób. Za pomocą technologii AR biblioteki mogą organizować wirtualne wystawy literackie lub historyczne. Użytkownik, skanując kod QR na danej książce czy eksponacie, może uzyskać dostęp do dodatkowych materiałów multimedialnych. Możliwe jest również tworzenie interaktywnych przewodników po bibliotece – odwiedzający mogą uzyskać informacje o działach, katalogach czy zasadach korzystania z zasobów poprzez nakierowanie smartfona na odpowiednie oznaczenia. Rzeczywistość rozszerzona może być też wykorzystywana do tworzenia gier, np. poszukiwania ukrytych wskazówek w bibliotece, czy interaktywnych zagadek związanych z książkami. AR może również umożliwić podgląd treści książki przed jej wypożyczeniem, np. poprzez prezentację pierwszych stron lub krótkiego streszczenia. Na rynku wydawniczym dostępne są także książki wykorzystujące rzeczywistość rozszerzoną – technologię, która łączy tradycyjną lekturę z interaktywnymi elementami multimedialnymi. Zwykła książka zostaje wzbogacona m.in. o kody QR, które – po zeskanowaniu odpowiednią aplikacją – dostarczają czytelnikowi dodatkowych wrażeń, takich jak dźwięki, animacje czy interaktywne ilustracje. Wykorzystanie takich książek podczas zajęć bibliotecznych może być cennym doświadczeniem zarówno dla uczniów, jak i nauczycieli, czyniąc naukę bardziej angażującą i atrakcyjną. Książki wzbogacone o elementy AR mogą zawierać animowane ilustracje, interaktywne modele czy odczyty dźwiękowe, co sprawia, że czytelnik głębiej angażuje się w treść. Uczeń nie tylko czyta, ale także widzi animacje, słyszy dźwięki, a nawet może wchodzić w interakcję z treścią. Jedną z najbardziej atrakcyjnych pozycji z AR jest książka Mały Książę Antoine’a de Saint-Exupėry’ego wydawnictwa Galaktyka. Oprócz publikacji została przygotowana dedykowana aplikacja The Tiny Prince AR (Malutki Książę), która pozwala przeżywać przygody wraz z bohaterem książki. Tradycyjnej opowieści o Małym Księciu towarzyszy rozszerzona rzeczywistość. Na niektórych stronach zostały umieszczone znaczniki w postaci kwiatu róży. Gdy zbliżymy do nich telefon z włączoną aplikacją zaczyna się przygoda. Wraz z Małym Księciem odwiedzamy kolejne planety, dbamy o Różę, zaprzyjaźniamy się z lisem. Publikacjami wykorzystującymi AR, przygotowanymi dla najmłodszych odbiorców są: „O księciu, który dostał kosza” i „O wilku, który nie zjadł nikogo”. Obie publikacje autorstwa Jordi Palet to opowieści, które można czytać, ale można ich również słuchać, kolorować je i oglądać. Dzięki darmowej aplikacji AR książki te przenoszą czytelników w wirtualny świat, wzbogacając historię o animacje oraz interaktywne zadania. Na kolejnych stronach dzieci odkrywają ukryte elementy i mogą aktywnie uczestniczyć w przygodach bohaterów.

Korzyści wynikające z zastosowania AR w bibliotece

Zwiększenie zaangażowania użytkowników – interaktywne elementy sprawiają, że biblioteka staje się bardziej atrakcyjna dla różnych grup wiekowych.
Nowoczesne podejście do edukacji – AR pomaga w lepszym przyswajaniu wiedzy poprzez wizualizację i interakcję.
Łatwiejszy dostęp do informacji – szybkie wyszukiwanie treści i multimedialne materiały ułatwiają korzystanie z zasobów biblioteki.
Promocja czytelnictwa – innowacyjne technologie mogą zachęcić do czytania osoby, które wcześniej rzadziej odwiedzały bibliotekę.
Wzbogacenie obrazu świata rzeczywistego o nowe elementy.

Wyzwania i przyszłość rzeczywistości rozszerzonej w bibliotekach

Mimo licznych zalet wdrażanie AR w bibliotekach wiąże się z pewnymi wyzwaniami, takimi jak koszty technologii, potrzeba szkoleń dla bibliotekarzy czy dostępność odpowiednich urządzeń dla użytkowników. Jednak wraz z dynamicznym rozwojem technologii oraz rosnącą popularnością mobilnych aplikacji edukacyjnych, rzeczywistość rozszerzona ma ogromny potencjał w sektorze bibliotecznym. Rzeczywistość rozszerzona otwiera przed bibliotekami nowe możliwości, pozwalając na innowacyjne podejście do edukacji i promocji czytelnictwa. Dzięki zastosowaniu AR biblioteki mogą stać się nie tylko miejscem przechowywania książek, ale interaktywną przestrzenią wiedzy, dostosowaną do potrzeb współczesnych użytkowników. To przyszłość, która już dziś zmienia oblicze bibliotek i sposób, w jaki odbieramy literaturę oraz informacje.

Rzeczywistość rozszerzona w bibliotekach

Bibliografia:

Kierc K., Lektury z rozszerzoną rzeczywistością? Czemu nie?!, Biblioteka Centrum Informacji,2020/03, s. 9 – 11.
Piwowarska A., Rozszerzona rzeczywistość w bibliotece szkolnej, Biblioteka w Szkole, 2021/12, s. 22 – 24.

Netografia:

Hubar P., Rzeczywistość rozszerzona w bibliotekach, https://cybra.lodz.pl/dlibra/publication/19026/edition/15972/content, dostęp: 24.02.2025.
Ruta-Balińska G., Książki z rozszerzoną rzeczywistością, https://pbw.bydgoszcz.pl/ksiazki-z-rozszerzona-rzeczywistoscia/, dostęp: 24.02.2025.
Średzińska K., Rozszerzona Rzeczywistość (AR) – jak działa i do czego służy? https://arlity.com/rozszerzona-rzeczywistosc-ar-jak-dziala-i-do-czego-sluzy.
Pixabay: https://pixabay.com/pl/photos/zamek-smartfon-iphone-6913460/.